Doç. Dr. Çağlar Erbek
Öz
Temmuz 2025’te Suriye’nin güneyinde patlak veren Dürzi-Bedevî
çatışmaları, ülkenin hâlihazırda kırılgan olan geçiş sürecini tehdit eden ciddi
bir güvenlik krizine dönüşmüştür. İsrail'in müdahalesi, Suriye ordusunun
yeniden sahaya inmesi ve uluslararası aktörlerin kısıtlı diplomatik çabaları,
bölgedeki jeopolitik dengeleri yeniden şekillendirmektedir. Bu makale, güncel
olayları siyasal, toplumsal ve insani boyutlarıyla analiz etmekte ve geçiş
sürecinin sürdürülebilirliği bağlamında bir değerlendirme sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Suriye, Dürzi, Bedevî, İsrail,
geçiş süreci, güvenlik, insani kriz
Abstract
In July 2025, intense clashes between Druze militias and
Bedouin tribes erupted in southern Syria, triggering a broader security crisis
that threatens the country’s fragile political transition. Israel’s military
involvement, limited deployment of Syrian forces, and cautious diplomatic
efforts by international actors are reshaping the regional geopolitical
landscape. This article analyzes these developments through political, social,
and humanitarian lenses, providing a critical assessment of the sustainability
of Syria’s ongoing transitional process.
Keywords: Syria, Druze, Bedouins, Israel, transition
process, security, humanitarian crisis
1. Giriş
Suriye, 2011’de başlayan iç savaşın ardından parçalanmış bir
devlet yapısı, çökmüş bir ekonomi ve derin etnik-dinsel fay hatlarıyla geçiş
sürecine adım atmıştır. 2025 yazında güneyde yaşanan olaylar, bu sürecin ne
denli kırılgan olduğunu gözler önüne sermektedir. Bu makalede Temmuz 2025’te
başlayan güney çatışmaları, İsrail’in müdahalesi ve uluslararası aktörlerin
tepkileri bütüncül olarak ele alınacaktır.
2. Güney Suriye’deki Çatışmalar: Nedenler ve Seyir
13 Temmuz 2025'te Suriye'nin Sweida, Dera ve Rif Dimashq
bölgelerinde başlayan çatışmalar, yüzlerce can kaybına ve kitlesel göçe yol
açmıştır. Taraflar arasında Dürzi milisleri, Bedevî aşiret güçleri ve Suriye
ordusu bulunmaktadır (Reuters, 2025a). Özellikle Buraykah kasabasında yaşanan
mezalimler, etnik gerilimin kitlesel şiddete dönüştüğünü göstermektedir.
Çatışmaların temel nedenleri arasında:
- Aşiretler
arasında toprak ve su anlaşmazlıkları
- Siyasi
temsil eksikliği
- Güvenlik
boşluğundan doğan güç mücadelesi
- Geçiş
hükümetinin güney bölgelere nüfuz edememesi bulunmaktadır.
3. İsrail’in Müdahalesi ve Bölgesel Yansımaları
İsrail, bölgedeki Dürzi azınlığı koruma gerekçesiyle hava
saldırıları düzenlemiş ve Suriye hükümetiyle geçici bir ateşkes için
anlaşmıştır (AP News, 2025a). Bu, İsrail-Suriye ilişkilerinde nadir görülen bir
diplomatik yakınlaşmadır. Ancak bölge ülkeleri, özellikle Lübnan ve Irak, bu
müdahaleyi kendi güvenliklerine yönelik tehdit olarak algılamaktadır.
İsrail’in bu müdahalesi üç önemli soruyu gündeme
getirmiştir:
- Bölgesel
statükoya meydan mı okuyor?
- Geçiş
sürecini hızlandırıyor mu, yoksa geciktiriyor mu?
- Uluslararası
hukuka uygun mu?
4. Geçiş Hükümeti ve Uluslararası Etkileşim
Ahmed el-Şaraa liderliğindeki yeni geçiş hükümeti, HTS
sonrası dönemin “meşru” otoritesi olarak öne çıkmıştır. Dürzi, Kürt (SDF) ve
diğer etnik topluluklarla uzlaşma çabaları dikkat çekmektedir (Human Rights
Watch, 2025).
Ayrıca:
- İngiltere
diplomatik ilişkileri yeniden tesis etmiş,
- ABD
yaptırımların bazılarını kaldırmış,
- Körfez
ülkeleri ve Türkiye ile ekonomik iş birlikleri başlatılmıştır (Reuters,
2025b).
5. Ekonomi ve Enerji: Yeni Dönemin Ayak Sesleri mi?
Suriye, Baker Hughes, Hunt Energy ve Argent LNG gibi
şirketlerle enerji altyapısını yeniden kurmayı hedeflemektedir (Reuters,
2025b). Türkiye-Azerbaycan-Suriye enerji koridoru ve DP World liman yatırımları
da bu bağlamda değerlidir.
Ancak yatırımın sürdürülebilirliği için:
- Güvenlik
ortamı,
- Hukuki
çerçeve,
- Uluslararası
finansal garanti gereklidir.
6. İnsani Durum ve Geçiş Adaletinin Zorunluluğu
Suriye'de şu an 16,5 milyon insan yardıma muhtaç, 7
milyondan fazla kişi yerinden edilmiştir (UN OCHA, 2025). Sağlık altyapısı
neredeyse çökmüş, kolera salgını tehdidi belirmiştir (WHO EMRO, 2025).
Bütün bu sürecin sürdürülebilir olabilmesi için:
- Geçiş
adaleti,
- İnsan
haklarının güvence altına alınması,
- Uluslararası
mekanizmaların gözetimi zorunludur.
7. Sonuç ve Öneriler
2025 yazı, Suriye geçiş sürecinin kaderini belirleyebilecek
gelişmelere sahne olmuştur. Güvenlik tehditleri, bölgesel müdahaleler ve iç
toplumsal çatışmalar arasında yolunu bulmaya çalışan Suriye, yeniden bir iç
savaşa savrulma riski taşımaktadır.
Öneriler:
- BM
ve bölgesel örgütler, geçiş adaleti için bağımsız bir gözlemci organ
kurmalı.
- Türkiye
ve Ürdün gibi sınır ülkeleri, geçiş hükümeti ile göçmen entegrasyonu
konusunda doğrudan koordinasyon sağlamalı.
- Uluslararası
sermaye, yalnızca ekonomik değil sosyal yeniden inşa süreçlerini de
desteklemeli.
Kaynakça
AP News. (2025a, July 16). US envoy says Syria and Israel
agree to ceasefire as Druze minority and Bedouin clans clash in Syria.
https://apnews.com/article/54476ab26aac668babe858aa805b7170
Human Rights Watch. (2025). World Report 2025: Syria.
https://www.hrw.org/world-report/2025/country-chapters/syria
Reuters. (2025a, July 18). Israel and Syria agree
ceasefire as Israel allows Syrian troops limited access to Sweida.
https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-syria-agree-ceasefire-israel-allows-syrian-troops-limited-access-sweida-2025-07-18
Reuters. (2025b, July 18). US firms to develop Syria
energy masterplan after Trump lifts sanctions.
https://www.reuters.com/sustainability/boards-policy-regulation/us-firms-develop-syria-energy-masterplan-after-trump-lifts-sanctions-2025-07-18
UN OCHA. (2025). Syria: Humanitarian Needs Overview. https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/where/middle-east-and-northern-africa/syria_en
WHO EMRO. (2025). Health supplies reach southern Syria amid increased fighting. https://www.emro.who.int/syr/syria-news/who-health-supplies-reach-southern-syria-as-needs-grow-amid-increased-fighting.html